Nysa, położona w głębokiej kotlinie u zbiegu rzek Nysy Kłodzkiej i Białej Głuchołaskiej. Już w wieku XVI uchodziła za perłę architektury śląskiej. Jako stolica księstwa biskupiego odznaczała się "panoramą stu wież", doskonale widocznych w dole z okolicznych wzniesień podgórza sudeckiego. Ta właśnie panorama - wieże licznych kościółków, ratusza i baszt obronnych murów - przyniosła jej miano "Śląskiego Rzymu". Działania wojenne w marcu 1945 roku obróciły w gruzy przeszło 70 proc. zabudowy miasta. Były to największe w dziejach miasta zniszczenia, zburzony został średniowieczny ratusz i większość zabytkowego śródmieścia.
W odbudowie miasta uwzględniono zachowanie historycznego planu śródmieścia i renowację możliwych do uratowania zabytków. Wyburzone przestrzenie zapełniono nowoczesną zabudową, stapiającą się dziś w harmonijną całość z odrestaurowanymi zabytkami. W śródmieściu też, mieszczącym się w obrębie dawnych murów obronnych a dzisiejszych plant, należy szukać najcenniejszych zabytków historycznego miasta. Są to: kościoły św. Jakuba, św. Barbary, św. Piotra i Pawła oraz Wniebowzięcia Panny Marii wraz z kompleksem Carolinum, dworzec i pałac biskupi, zabytkowe kamieniczki w Rynku, Dom Wagi Miejskiej i wieże bramne średniowiecznych fortyfikacji miejskich.
Nysa. Widok ogólny od strony północno-zachodniej z 1737r. (miedzioryt kolorowany Fryderyka Bernarda Wernera)
Reprodukcja z kartki pocztowej.
W niewielu ośrodkach, miejskich Śląska budownictwo drugiej połowy wieku XVII i pierwszej połowy wieku XVIII wpłynęło w tak zasadniczy sposób na ukształtowanie oblicza architektoniczno-urbanistycznego miasta jak w wypadku Nysy - stolicy biskupiego księstwa nyskiego i stałej w owych czasach rezydencji biskupów wrocławskich. Wzniesiono wtedy nie tylko liczne barokowe budowle świeckie i zakonne, budynki użyteczności publicznej, kaplice i kościoły, zrealizowano projekt nowej rezydencji biskupiej, lecz zmodernizowano także większość kamienic mieszczańskich, które uzyskały nową szatę zewnętrzną - barokowe lub zbarokizowane elewacje.
Ruch budowlany posługujący się barokową formułą architektoniczną był na terenie miasta na tyle powszechny, że w przeciągu jednego stulecia zmienił renesansowo-gotycki charakter Nysy tak dalece, iż współcześni określali ją mianem ?śląskiego Rzymu", mając na myśli nie tylko samą funkcję kościelnej rezydencji, lecz także przepych i bogactwo architektonicznego oblicza miasta.
Zwiększone tempo urbanizacji w drugiej połowie XIX w., pociągające za sobą komercjalną zabudowę części staromiejskiej, spowodowało powolne, lecz stałe wykruszanie poszczególnych elementów tego dotychczas jednorodnego zespołu. Rok 1945 przyniósł nieomal całkowitą zagładę zabudowy mieszkalnej, oszczędzając tylko większe obiekty zabytkowe. Całkowitej dezintegracji uległ jednocześnie pierwotny kształt zabytkowego centrum, z którego po odbudowie pozostały tylko fragmenty przypominające dawne piękno "śląskiego Rzymu".
Barokowe budowle Nysy stanowią bowiem nie tylko ozdobę miasta, lecz należą zarazem do czołowych dzieł śląskiej architektury tego okresu i zaważyły w dużej mierze na rozwoju barokowego budownictwa tego regionu.
Fragment książki: ?Szkice Nyskie? pod redakcją
Zbigniewa Kowalskiego
Wspomnieć tutaj należy również o dwóch wspaniałych dziełach dojrzałego baroku.
Fontanna Trytona została wzniesiona w latach 1700-1701. To wspaniałe dzieło dojrzałego baroku zostało wykonane ze sławniowickiego marmuru. Jej pierwowzorem była rzymska Fontanna del Tritone (wykonana około 1637r. przez Giowanniego Lorenzo Berniniego dla papieża Urbana VIII Berberiniego, usytuowana na Placu Berberini). Starożytni Rzymianie na frontonach wielu budowli umieszczali napis S.P.Q.R. (skrót formuły "Senatus Populusque Romanus" co tłumaczymy jako "senat i lud rzymski").
Nysanie byli dumni z projektu fontanny i dlatego też wzorem Rzymian nad herbem miasta wyryć kazali inskrypcję S.P.Q.N. ("Senatus Populusque Nissiensis" co tłumaczymy jako "senat i lud nyski").
Ze wszystkich zabytków ta fontanna najbardziej uzasadnia nadany niegdyś Nysie przydomek "Śląski Rzym" i chyba właśnie ona zdecydowała o wyborze tego właśnie przydomka.
Piękna Studnia jest jedną z kilku dawnych studni miejskich. Jest arcydziełem barokowej sztuki kowalskiej. Cembrowina wykonana jest ze sławniowickiego marmuru i została nakryta wspaniałą, wykutą z żelaza kratą. Wykonał ją w 1686r. Wilhelm Helleweg - zarządca nyskiej mennicy. Fundatorem był ówczesny burmistrz Nysy Kasper Naas. Mimo upływu trzech wieków na kracie nie widać tak dobrze nam dzisiaj znanej rdzy.